Jaka powinna być dobra biografia?
Obiektywna, na ile to możliwe. Bez ocen i manipulacji, bez tropienia sensacji.
Dobra biografia powinna być bogata i całościowa. Niedobrze, jeśli czytelnik czuje, że cała zasługa biografa to jedynie sprawne posługiwanie się wyszukiwarką internetową.
Czy istnieją biografie idealne?
Wiem, że istnieją takie, którym bardzo niewiele brakuje. Jedno jest pewne - Ksiądz Paradoks biografią idealną niestety nie jest.
Magdalena Grzebałkowska nie jest literaturoznawcą, może właśnie dlatego tak powierzchownie potraktowała kwestię twórczości Jana Twardowskiego. Wspomina o tym, jak ksiądz reagował na popularność, jak specyficzne miał podejście do swoich wierszy i ich publikowania. Jednak na pytanie o to, jak Twardowski pisał, autorka znalazła jedynie taką odpowiedź: na leżąco i niewyraźnie.
Zdaję sobie sprawę, że Jan Twardowski nie był poetą na miarę Nagrody Nobla - nie tylko dlatego, że jak sam twierdził "za wiersze o Bogu Nobla nie dają" - ale mimo wszystko w książce o "Księdzu Piszącym Wiersze" można było trochę więcej uwagi poświęcić poezji. Pozostał niedosyt.
W pracy Grzebałkowskiej leitmotivem stała się skromność Jana Twardowskiego przedziwnie przeplatająca się z pewną jego próżnością. Autorka skupiła się na drobnych dziwactwach księdza, na jego uroczych przywarach. Zebrała anegdoty o prostym i dobrym człowieku, który oddałby innym wszystko, co miał pod ręką, niezależnie od tego, czyją było własnością. Opowiedziała o tupeciku księdza, o kartkach, które wymieniał z Anna Kamieńską, o dzienniku, którego niby nie pisał, a przecież pisał.
Poruszyła także tematy, które mogłyby budzić pewne kontrowersje, na przykład relacje księdza z kobietami, czy też jego kontakty ze Służbą Bezpieczeństwa. I wszystko to udało jej się napisać na tyle zręcznie, że czyta się tę książkę szybko i przyjemnie, jak czytadło, ale czytadło z aspiracjami.
Nie udało się jednak Grzebałkowskiej całkowicie uniknąć plotkarstwa, bardzo dużo uwagi poświęciła bowiem spadkobierczyni Jana Twardowskiego, jej konfliktowi z przyjaciółmi księdza, z badaczami jego twórczości, z wydawcami. Zupełnie niepotrzebnie sprowadziła tę historię do płytkiej i niesmacznej awantury o prawa do spuścizny po księdzu.
Warto zauważyć, że "Ksiądz Paradoks" jest wynikiem niemal
detektywistycznej pracy Magdaleny Grzebałkowskiej. Autorka mozolnie
zbierała wspomnienia o Janie Twardowskim na przekór Aleksandrze
Iwanowskiej, która nie udostępnia archiwaliów pozostających od śmierci
księdza w jej posiadaniu. Nie lada wyzwaniem było więc napisanie książki
o poecie, kiedy jego spuścizna jest w dużej mierze niedostępna, a sam
ksiądz za życia skutecznie zacierał po sobie ślady.
Nie sposób nie zauważyć, że "Ksiądz Paradoks" to biografia napisana przez dziennikarza, zbiór anegdot, wspomnień i plotek. Nie można też delektować się jej zaledwie poprawną formą. Pozostaje wrażenie, że bez większych zmian, można by przenieść tę opowieść na łamy "Gazety Wyborczej".
I niestety nie jest to w tym przypadku zaletą.
Chętnie bym przeczytała, szczególnie po niedawnej lekturze "ciężkiej" biografii Czesława Miłosza.
OdpowiedzUsuńM.