Czas na zmianę. Były już ciemne sekrety, teraz pora na mroczne sprawki. Za sprawą Lawrence'a Osborne'a opuszczamy chłodną Skandynawię i przenosimy się do upalnego Maroka. Inne miejsce akcji, zupełnie inny gatunek – Przebaczenie, o którym dziś mowa, wcale kryminałem nie jest, choć zaczyna się tak, że można by się spodziewać mrożącej krew w żyłach opowieści:

Jest noc, marokańskie pustkowie. Jo i David Hennigerowie jadą na doroczne przyjęcie u nieprzyzwoicie bogatych znajomych. Nie znają drogi, trasa jest słabo oznakowana, a w dodatku wiatr przynosi piasek i jeszcze bardziej utrudnia widoczność. Atmosfera jest napięta, bo para od dawna się nie dogaduje, a teraz Jo złości się jeszcze, że mąż wypił kilka drinków, zanim wsiadł za kierownicę. Nic dziwnego, że w końcu zabłądzili. Zaczynają się kłócić, nagle przed maską pojawia się człowiek. Młody Marokańczyk ginie pod ich kołami, ale Hennigerowie wcale nie wzywają policji! Wkładają ciało chłopaka do samochodu i zabierają je ze sobą do posiadłości znajomych, licząc na pomoc w dyskretnym uporaniu się z konsekwencjami.

Kryminał albo thriller – do tego zmierza ta historia? Tylko czekać aż pojawi się jakiś detektyw rodem z książek Hjortha i Rosenfeldta i ujawni wszystkie tajemnice. Jednak Lawrence Osborne to zupełnie inna półka i spod jego palców wyszło coś o wiele bardziej skomplikowanego niż kryminał. Wątek śmierci Drissa to zaledwie pretekst do opowieści o spotkaniu kompletnie różnych światów, których jedynym punktem stycznym jest wzajemna pogarda.

Pierwszy świat to skąpane w przepychu środowisko amerykańskich i europejskich bogaczy. Hedonizm i zepsucie mają się w tym pustym towarzystwie dobrze. Od czasu do czasu w płytkich rozmowach pojawiają się poważne tematy (relacje Europejczyków z imigrantami, zamieszki we Francji), ale szybko są ucinane. Najlepsze jedzenie, wszechobecne używki i beztroska zabawa – pod takimi hasłami miał upłynąć ten weekend. Jak myślicie, co zmienił wypadek Hennigerów?

Hennigerowie szli za Hamidem po odrestaurowanych ścieżkach prowadzących do bramy. Sługa trzymał w górze metalową latarenkę i raz po raz się odwracał, żeby sprawdzić, czy nie porwały ich złe duchy. Obudziły się w nim najgłębsze przesądy i nie chciał przebywać w pobliżu tych dwojga przeklętych ludzi, którzy na drodze odebrali życie muzułmaninowi. Nie wyglądali na skruszonych. „Tacy już są – pomyślał Hamid z goryczą. – Gdy chodzi o nas, przypominają głazy. Traktują nas jak muchy”*.

Druga rzeczywistość sportretowana w Przebaczeniu to rodowici mieszkańcy Maroka, w większości biedni muzułmanie. Jedni mają szczęście i pracują na przykład w marokańskich posiadłościach Europejczyków, inni, tak jak rodzina zabitego chłopaka, żyją na skraju ubóstwa, zajmując się poszukiwaniem skamieniałości. Przedstawiciele zepsutego Zachodu patrzą na nich z wyższością, nie szanują ich tradycji i za nic mają uczucia. Marokańczycy odwdzięczają się niewiernym, plując do ich szklanek. To tyle, jeśli chodzi o współistnienie kultur.

W tym kontekście szczególnie ciekawe jest zagadnienie odpowiedzialności za winę. Bo oto bogaty zabija biednego, chrześcijanin muzułmanina, a w tym wszystkim jest jeszcze nieuzasadnione przekonanie człowieka Zachodu o wyższości nad Marokańczykiem. W idealnym świecie to nie miałoby wpływu na poczucie odpowiedzialności za czyny, ale Lawrence Osborne nie pisze przecież o świecie idealnym.

W jego opowieści brudne sprawki pustych ludzi wysuwają się na światło dzienne i przeglądają się w oczach uważnych obserwatorów. Jest nadzieja, że trzy części książki (Goście w Aznie, Issomour i Przebaczenie) to trzy etapy, które przechodzą bohaterowie. Jest obawa, że niewiele to zmienia.

Widzicie, jak duży jest ładunek tych tematów? Osborne mógł tą treścią rozbujać nasze myślenie o świecie, ale wydaje mi się, że nie do końca wykorzystał potencjał. Kiedy już pozbiera się wszystkie wątki, pozna wszystkie fakty, pojawia się niedosyt, bo Przebaczenie, mimo kilku mocniejszych momentów, jest dosyć płaskie w formie. Fabuła obiecuje wielkie emocje, a realizacja zapewnia jedynie ich okrojoną wersję. Moim zdaniem dopiero zakończenie wyraźnie się tu odznacza i podnosi całość oczko wyżej.

Na jednej szali połóżcie niedosyt w kwestii formy, na drugiej bogaty temat i ciekawe spostrzeżenia Osborne'a. I zważcie sami.

* Lawrence Osborne, Przebaczenie, Wydawnictwo Znak, s. 63.

Dziękuję za książkę Wydawnictwu Znak Literanova.

Tytuł oryginału: The Forgiven,

Przełożyła Anna Gralak;

Lawrence Osborne, Przebaczenie, Wydawnictwo Znak 2015.